Кечагидек эсимда.
1980-йилларнинг бошлари. Кеч куз. Бошланғичда ўқирдик.
Мактаб ёпилган. Ҳамма эрталабдан то кечгача, худонинг берган куни, пахта даласида.
Сочларимиз мажбуран калга олинган. Устимизда эски йиртиқ, ямалган кийимлар.
Бир-биримиздан озғин, таппидек қорайиб кетган қишлоқ болаларимиз…
Пахта тераяпмиз.
Қўлларим аллақачон совуқдан ёрилиб кетган. Чидаб бўлмас даражада ачишаяпти.
Пахта тирнавериб, қонаб кетган бармоқларимни ора-орада ялаб қўяяпман, оғриқни босиш учун.
Ҳали анча ёш бўлсам-да, болаликдан асар ҳам қолмаган.
Шу десангиз, ўйинқароқ, шўх-шодон давр каминани анча эрта тарк этган.
Боя тушлик қилдик.
Темир бочкага солинган шавла, 2 бурдадан буханка нон ва челакдаги совуб қолган чойдан беришди.
Қоринни амаллаб тўйғаздик-да, яна далага чиқиб кетдик.
Ўзи анъанага кўра ҳар йили баҳор ва кузда мактабимиз ёпиларди. Апрель-май ойларида пахтани қатқалоқ қилиш ва ягоналашга чиқардик. Сентябрдан то декабрь ойигача эса пахта терардик.
Ана шу иккала даврни итдан баттар ёмон кўрардим.
Ўқитувчининг боласи бўлганим учун далага чиқмасликка ёки чиқсам-да, уйга тезда қочиб кетишга уринардим.
Лекин бир марта математикачимиз Саидов уйдаги диваннинг орқасида бекиниб ўтирган жойимдан топиб олган ва кўчагача судраб чиққан эди.
Шу воқеадан кейин айтилган пайтда “ўз ихтиёрим” билан далага чиқадиган, ювошгина совет боласига айланганман.
Хуллас, бир гала бола пахта тераяпмиз.
Кузнинг қора булутлари қоплаган, тунд осмонида бирданига кукуруз самолёти пайдо бўлди.
У шундай паст учарди-ки, худди урушли киноларда кўрганимиз немисларнинг самолётига ўхшарди.
Фақат у бизни ўққа тутмасди. Устимизга суюқ ва бироз сассиқ дори сепиб ўтарди, холос.
Бу дори аслида заҳарли химикат, пахта баргларини сунъий тарзда туширишга мўлжалланган – дефолиация эди.
Устим доридан жиққа ҳўл бўлди. Кийимларим бир пасда мурғак баданимга ёпишиб қолди. Ва ҳамма жойим ачиша бошлади. Чидаш қийин эди…
– Ўртоқ, тезда уйга бориб кийимимни алмаштириб келсам бўладими?
(У пайтлар устозни ўртоқ деб чақирардик)
Ҳар иккала ўқитувчимиз Болтабой ших ва Қурбоной опадан рад жавобини олгач, қош қорайгунча далада қолиб кетдим.
Эртаси пахта теришга чиқолмадим.
Иссиғим чиқиб, ётиб қолдим, орада қайд қила бошладим…
Ана шу мудҳиш воқеадан кейин то мактабни битиргунча сал нарсага шамоллайдиган, бурним оқадиган ва баъзан тиқилиб қоладиган бўлиб қолди. Хуллас, бурнимдан одамга ўхшаб, бемалол нафас олиш орзуим эди.
Неча марта Тошкентдаги энг яхши врачларга олиб боришди. Фойдаси бўлмади.
Охири талаба пайтим эски ТошМИдаги бир еврей врачга ўзим бориб, уйдагиларга айтмасдан, бурнимни операция қилдирдим.
Шундай кейин мен ҳам одамга ўхшаб, эмин-эркин нафас оладиган бўлдим.
Орада Ўзбекистон Мустақил бўлди.
Ер бир айланиб дипломат бўлиб қолдим ва болаликдаги “буюк давлат” пойтахтидаги элчихонага ишга кетдим.
Қизил майдон ёнидаги Большая Якиманка кўчасидан квартира ижарага олдик.
Дам олиш куни болаларни олдим-да, Ленин мавзолейи томон пиёда йўлга чиқдик.
Лениннинг ким бўлгани, қандай жамият қургани, деталларини болаларга тушунтириб ўтиргим келмади.
Қарасам, жасади ётибди…
“Болалигимни қайтариб бер, Ленин!”, дедим ичимдан.
Ҳам жаҳл, ҳам алам ва кўзларимдан оқаётган аччиқ ёш билан мавзолей ертўласидан чиқиб кетдим…
Б.А.
07.06.2025
Расм СИ ёрдамида ишланди.
